Sản phẩm kiến trúc là item văn hóa được kết tinh gắn với các hoạt động công phu thông minh nghệ thuật, công nghệ, hệ tư tưởng… nên đã từ lâu, lĩnh vực lý luận và phê bình kiến trúc (LL&PBKT) luôn tạo ra, có những bình chọn, bình luận mang tính chính luận, tính thời sự, là hình thức tập thích hợp dư luận, đôi khi không chỉ là quan điểm tư nhân mà là đại diện cho ngôn ngữ của đồng đội, thậm chí là hệ lối suy nghĩ phố hội nhằm bình chọn, nhìn kiếm được, chú ý, ca ngợi chê, góp phần mua ra các trị giá, phương hướng mới để xác định phương hướng cho phát triển, cho thông minh…
Bất cứ một ngành nghệ thuật nào giả dụ thiếu lý luận phê bình chỉ là nền nghệ thuật được thông minh trong ru ngủ, thậm chí mất hướng đi và có nguy cơ đi vào ngõ cụt. Bởi lẽ, phê bình là tiếng nói phản ánh tự tạo nên đa chiều quan niệm thị trấn hội. Một phường hội đa chiều quan niệm cam kết sẽ đa dạng và nó tạo tính cạnh tranh, xúc tiến lực kích sáng tạo. Lý luận phê bình giúp dư luận phường hội có thể trái chiều sẽ có kiếm được thức đúng về tòa tháp, công trình, công trình… Trong phê có bình, trong chê có khen, sắm ra cái mới, cái trị giá ở cả nội dung và cơ chế, hướng đến chân, thiện, mỹ. Do đó, nếu không có lý luận phê bình nghĩa là không có thước đo về khoa học và nghệ thuật, dẫn tới nền kiến trúc sẽ không dễ dàng có tinh hoa và bạn dạng sắc. Hay nói đúng hơn, phê bình cũng đồng nghĩa với thông minh và có chăng, có thể khẳng định lý luận phê bình kiến trúc là một chức vụ phố hội cừ khôi, đòi hỏi cần được thân mật.
Quá vận chuyển - Hãy trả lại “tên” cho em!
Lý luận và phê bình kiến trúc nhập vai trò sứ mệnh trong nhận thức, phản biện và xúc tiến xã hội phát triển
Con người đang chuyển động và sống sót trong quả đât quan bao gồm cả môi trường thiên nhiên và phố hội. Với môi trường tự nhiên, ngay từ thuở nguyên sơ, chuẩn y lao động đóng gói, con người đã nhân thức từng bước thích ứng tới khắc nhạo báng và đoạt được theo hướng khai thác những nhân tố thuận lợi và giảm thiểu những tác hại do thiên nhiên mang lại. Vấn đề thấy rõ nhất ở đây, trong khoảng chỗ ăn hang ở lỗ, loài người đã biết tự cất dựng từ những túp lều đơn sơ đến ngôi nhà đất của bản thân mình. Trải dài theo tiến trình của lịch sử, thông qua công phu đóng hộp và kiểm soát an ninh giống nòi, chính loài người cũng đã tạo nên không gian thị trấn hội ở cả dạng vật thể và phi vật thể, nơi dung dưỡng, phát triển, hưng thịnh, mâu thuẫn, thoái trào, thậm chí suy vi của những trị giá văn hóa, để rồi gạn lọc lại, bước tiếp vào những chu kỳ, giai đoạn lịch sử rực rỡ tiếp liền theo quy luật sản xuất.
Đẳng cấp “giả cũ kĩ”?
Truyền thống và văn minh - Phối hợp hay lấn át?
“Trông lên thì chẳng bằng bạn nào,
Trông xuống thì chẳng ai… cao bằng chính mình”!
Cũng giống như các cấp nghệ thuật khác như điêu khắc, hội họa, âm nhạc, văn thơ, sân khấu, điện ảnh… Kiến trúc là một ngành nghề tổng phù hợp hàm chứa các yếu tố về văn hóa, kỹ thuật, mỹ thuật, nghệ thuật. Ở đó, tập phù hợp các trị giá về văn hóa, lịch sử, phố hội… được tạo tác, kết tinh thành item hàng hóa ở dạng vật thể, có thể là một nhà cửa đơn độc hoặc lớn rộng hơn là một bách hóa hàng hóa, được biểu thị qua một thành phố, một thị trấn, một làng xã, một doanh nghiệp ở.
Trái đất đã chứng kiến lịch sử của những trào lưu kiến trúc nhân loại từ Bạn nào Cập cổ truyền, Hy Lạp cổ điển, La Mã cổ xưa tới Roman, Gotich, Phục hưng, High-tech, hậu hiện đại… Bây giờ là kiến trúc giải tỏa kết cấu, kiến trúc xanh và dè xẻn năng lượng… Qua mỗi một giai đoạn lịch sử, sự hiện diện của các công trình kiến trúc là minh chứng sống động đề đạt cấu trúc thượng tầng, kiến trúc của mỗi loại hình xã hội về thiết chế xã hội, quan hệ chế biến, văn hóa tôn giáo tín ngưỡng… được biểu thị rõ nét qua các hình thức như trào lưu, xu hướng, môn phái, phong cách…
Chính vì sản phẩm kiến trúc là sản phẩm văn hóa được kết tinh gắn với các hoạt động lao động sáng tạo nghệ thuật, công nghệ, hệ lối suy nghĩ… nên đã từ lâu, ngành nghề LL&PBKT luôn phát triển, có những bình chọn, bình luận mang tính chính luận, tính thời sự, là hình thức tập thích hợp dư luận, đôi khi không chỉ là quan niệm cá nhân mà là thây mặt cho ngôn ngữ của đồng đội, thậm chí là hệ lối suy nghĩ thị trấn hội nhằm bình chọn, nhìn kiếm được, lưu ý, đánh giá tốt chê, góp phần tìm ra các giá trị, phương hướng mới để định hướng cho tạo ra, cho thông minh… Bên cạnh đó, LL&PBKT không chỉ đơn thuần ở lý luận kỹ thuật mà nhìn kiếm được từ cả thực tiễn, đưa ra những dự báo, những cảnh báo… Nhiều khi thông qua phê bình mà đồng đội biết đến tác giả, tác phẩm. Chính vì vậy, phê bình đã góp phần tạo ra chất lượng cho sáng tác. Phê duyệt phê bình, có thể cắt nghĩa, hướng dẫn số đông phường hội nắm bắt biết hơn, nâng cao dân trí hơn.
Bất kỳ một ngành nghề nghệ thuật nào nếu thiếu lý luận phê bình chỉ là nền nghệ thuật được sáng tạo trong ru ngủ, thậm chí mất phương hướng và có nguy cơ đi vào ngõ cụt. Bởi lẽ, phê bình là tiếng nói đề đạt tự tạo nên đa chiều quan niệm phố hội. Một phố hội đa chiều quan niệm cam đoan sẽ đa dạng và nó tạo tính cạnh tranh, thúc đẩy lực kích thông minh. Lý luận phê bình giúp dư luận phố hội có thể trái chiều sẽ có kiếm được thức đúng về công trình, tác phẩm, dự án… Trong phê có bình, trong chê có khen, sắm ra cái mới, cái trị giá ở cả nội dung và cơ chế, hướng tới chân, thiện, mỹ. Bởi thế, nếu không có lý luận phê bình nghĩa là không có thước đo về kỹ thuật và nghệ thuật, dẫn đến nền kiến trúc sẽ khó khăn có tinh hoa và bạn dạng sắc. Hay nói đúng hơn, phê bình cũng đồng nghĩa với thông minh và có chăng, có thể chắc chắn lý luận phê bình kiến trúc là một chức vụ thị trấn hội cao cả, đòi hỏi cần được nhiệt tình.
“Khoác áo mới” cho Di sản kiến trúc - Có lệch lạc về màu sắc và chất liệu không?
Nghệ thuật kiến trúc hay nghệ thuật lăng xê?
Những thách thức, khó khăn đối với công việc lý luận và phê bình kiến trúc ở vietnam
Công việc LL&PBKT ở vietnam đã có trong khoảng lâu, luôn đi cùng với hơi thở của sáng tác, phân tích. Đương nhiên, thời gian cách đây không lâu, nhất là trong khoảng khi Chính phủ có Quyết định số 112/2002/QĐ-TTg ngày 03/09/2002 về việc phê duyệt y định hướng phát triển Kiến trúc Việt Nam đến năm 2020 thì có xu hướng trầm lắng, ít được chú tâm. Việc tìm hiểu thiết kế, sáng tác đang bị hấp dẫn tham gia dòng chảy của thị trường, có khuynh hướng thương mại hóa, thuận lợi hóa, thậm chí là như nhau hóa… Ít và rất ít có những bàn bạc, phê bình có tính chính luận, nền kiến trúc giang sơn như đứng ở ngã ba con đường, thiếu xác định phương hướng, rối rắm và không ít cực đoan.
Trước nhất, công việc lý luận phê bình giả dụ phân theo nhiệm vụ tính năng thuộc về trách nhiệm của các tổ chức Hội chính trị - phường hội - nghề nghiệp như Hội Kiến trúc sư vietnam, Hội Quy hoạch thành phố Việt Nam… Dĩ nhiên, những công ty này chưa quy tụ được những chuyên gia có nhiệt huyết, có chuyên môn sâu và vững quà. LL&PBKT chỉ lẻ bóng ở vài chuyên gia, nhà kỹ thuật có tiếng tăm và thâm niên, chưa có sức lôi cuốn, tập hợp của gần như giới hành nghề kiến trúc sư và những người khác thân mật.
Các nhân tố nóng bỏng, thời sự của phố hội rất ít được đề cập trên các chuyên mục, diễn đài phân tích của các báo chí chuyên ngành nghề. Đôi lúc, các yếu tố đó được biểu hiện trên các phương tiện nghe nhìn khi có sự thông báo đa chiều của dự luận số đông hoặc khi xảy ra các sự cố, thậm chí là thảm họa như cháy nổ, lụt lội, tắc nghẽn giao thông, tòa tháp bỏ hoang tại các khu thành phố, sự xuống cấp của các khu tái định cư…
Bên cạnh đó, rất nhiều các tòa tháp, các công trình, đồ án quy hoạch… cần phải xin quan điểm của các Hội đồng chuyên gia sản vấn thì lại là nơi tập hợp ít chuyên gia có năng lực chuyên ngành, ít trải nghiệm thực tế trong kiến tạo sáng tác, nên đã vô hình thông thường, chọn lựa các thành quả không chuẩn mực, khi xây dựng xong xuôi mới thấy rõ phổ quát bất hợp lý. Những kiểu hội đồng này, với những kiến trúc sư sinh nghề tử nghiệp thường hay gọi là “hội đồng chuột”.
Ít có lý luận phê bình đi thẳng, đi sâu vào hệ thống pháp lý trong khoảng Quy chuẩn, Tiêu chuẩn, các Nghị định, Thông tư, Định mức kinh tế khoa học,… vì suy cho cùng, việc sáng tác theo định hướng nào đi nữa, ít đa dạng cũng vẫn phải dựa dẫm nhất định tham gia quy định của chuỗi hệ thống pháp lý này. Khác lạ, tại các hội nghị, hội thảo công nghệ, hội đồng công nghệ các cấp. Những phân tích căn bản, dẫn hướng ít có trị giá thực tiễn, từ người tìm hiểu đến người đánh giá, phản biện quá thuận tiện và vô cảm, thiếu bổn phận, chất lượng khoa học kém cỏi. Dĩ nhiên, ngành này đặc biệt rất ít phê bình chính luận báo cáo.
Với những tổ chức, đơn vị được giao trách nhiệm về công việc LL&PBKT, việc nghiên cứu chỉ mang cách thức đối phó, do lương và thu nhập thấp, không dễ dàng động viên khích lệ được người nhập cuộc trong lĩnh vực này, hầu như quay sang lo mưu sinh cuộc sống cơm áo đời thường.
Với nhân công làm công việc LL&PBKT, trước tiên yên cầu họ phải lên đường từ sở thích, ham mê, sở trường, sở đoản đến năng lực, phẩm chất, lối suy nghĩ, tư duy và nguyên lý luận. Để từ đó mới có thể có khả năng chuyên nghiệp trong công việc suy đoán, bình luận, giải thích, bình chọn, biện luận, diễn giải, suy luận, quy nạp, bàn cãi… Mặc dầu vậy, thực tại cho thấy, có rất ít người thực hiện được đòi hỏi này, do trong tìm hiểu LL&PBKT yên cầu vừa nghiên cứu, lý luận phải đi đôi với thực tế, phải có lưng vốn kiến thức rộng về lịch sử, văn hóa, thị trấn hội, dự báo được, cảnh báo được, tiên lượng được những vấn đề có can dự tới sự đối lập giữa các yếu tố mang phép biện chứng trong triết học như truyền thống và tiến bộ, bảo tàng và phát triển, mâu thuẫn và di chuyển, nguồn gốc và kết quả, nội dung và hình thức, thực chất và hiện tượng, kĩ năng và hiện thực, đương nhiên và bất chợt, cái tầm thường và cái riêng, lý thuyết và thực tại; Ngoài ra phải hiểu rõ các quy luật chung như: quy luật tiến hóa, quy luật tiếp biến, quy luật tạo ra, quy luật vứt bỏ, quy luật hoạt động mua bán… Chính vì vậy, nhiều khi lý luận và phê bình đi sau thực tại, ít có lý luận phê bình mang tính dẫn hướng, xác định phương hướng cho sáng tác. Người sáng tác kiến tạo thì đại trà, người nghiên cứu lý luận và phê bình thì thảng hoặc muộn. Và còn nữa, chừng như bất cứ lĩnh vực nghệ thuật nào, ví như theo hướng sáng tạo, sáng tác, đến trình diễn thì nhiều phần ăn nên khiến cho ra, phú quý, hữu danh, thành công... chứ nghiệp phê bình chẳng mấy khách hàng nào danh vọng cả, đủ chi tiêu là may, phê và bình không khéo, cõi trần lại ghép vào loại gàn dở.
Do El nino hay do thiết kế?
Đẳng cấp kiến trúc “Hậu” tiến bộ?
Đôi điều trao đổi thay cho lời kết
Ngành nghề nghệ thuật nào cũng có ngành lý luận và phê bình. Chúng vào vai trò là một chức phận phường hội cần thiết để dẫn tuyến đường cho sản xuất, cho sáng tạo, luôn đào luyện, dành dụm trên phổ biến phương diện để rồi gạn lọc và quy tụ những tinh hoa nghệ thuật có trị giá được nâng niu và cô đọng thành phiên bản sắc.
Đã có những tìm hiểu của các học giả quốc tế, từng xếp kiến trúc là loại hình nghệ thuật đứng số 1 trong 7 loại hình nghệ thuật của nhân loại như điêu khắc, hội họa, âm nhạc, thơ văn, sân khấu, điện ảnh. Bởi lẽ, ngay từ buổi bình minh của loài người, nhân loại đã phải tìm cho mình một nơi trú ẩn (trú ngụ) là ý định nguyên thủy của phường hội con người, bắt đầu trong khoảng hang động thiên nhiên (hay nói như các bậc tiền bối: có ổn định chỗ ở mới có lạc nghiệp). Và cũng bởi lẽ kiến trúc là một lĩnh vực nghệ thuật chiếm lĩnh không gian, được kiến tạo bởi lý lẽ tạo dáng nghệ thuật câu kết với công nghệ, phát triển môi trường sống thứ nhị cho nhân loại sau không gian của tạo hóa.
Vậy thì, để định hướng cho công việc sáng tác, chí ít ra là tìm đoạn đường đi xác định phương hướng cho sự phát hành của nền kiến trúc nước nhà theo hướng vừa hiện đại vừa có bạn dạng sắc, vừa hội nhập và gìn giữ được các trị giá truyền thống với mấu chốt là các trị giá về tính bất biến vững bền, tính số đông, tính lưu truyền…thì lĩnh vực LL&PBKT cần phải được xem, được đặt ở một địa điểm quan trọng, được nhiệt tình đầu cơ thỏa đáng, được tạo một sân chơi và môi trường dân chủ, lành mạnh, phục vụ sứ mạng, chức vụ vốn có cao quý và thiêng liêng mà nó đã, đang và sẽ mang trong mình mãi mãi.
Có thể bạn quan tâm: tin tức mới nhất
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét