Sóng ngầm và những cú sốc ở Bộ Ngoại giao Mỹ

Niềm tin giảm bớt, sốc... là cảm giác của phổ thông nhà ngoại giao Mỹ trước sự lãnh đạo của Ngoại trưởng Tillerson khi ông chủ trương cắt giảm nhân lực và không lắng tai quan điểm của họ.

Trong số những nhân viên tại Bộ Ngoại giao có thể chạm mặt “không may” vì chiến dịch cắt giảm nhân viên mà Ngoại trưởng Rex Tillerson thủ xướng, quyền Cục trưởng Cục Bình yên Ngoại giao Ben A. Miller được cho là người ít có khả năng bị nhắm đến nhất.

Ngoại trưởng Rex Tillerson đang gặp gỡ phổ biến chỉ trích vì bị cho là làm cho suy yếu hoạt động ngoại giao Mỹ. Ảnh: AP.

Trước đây, các nghị viên đảng Cộng hoà nhiều lần tấn công cựu ngoại trưởng Hillary Clinton vì nghĩ rằng bà không để mắt nghiêm chỉnh đến vấn đề bình an cho các công ty ngoại giao, từ sau vụ tiến công lãnh sự quán Mỹ ở Benghazi, Libya, năm 2002. Quốc hội thậm chí đã thông qua luật cho phép quan chức đảm đương bình yên cấp cao nhất ở Bộ Ngoại giao được quyền tiếp cận trực tiếp ngoại trưởng.

Tuy nhiên, trong 9 bốn tuần đầu sau khi nhậm chức, nguồn tin của báo New York Times cho nhân thức Ngoại trưởng Tillerson liên tiếp bác bỏ đề nghị, đôi khi là nguy cấp, của Cục Bình an Ngoại giao khi doanh nghiệp muốn trao đổi với ông. Sau cuối, ông Miller buộc phải dẫn chứng luật thì mới được gặp ông Tillerson.

Theo nhiều cựu quan chức bộ này, ông Miller chỉ được chuẩn y 5 phút chạm mặt mặt. Sau đó, ông bị gạt ra lề, gia nhập nhóm những quan chức cấp cao được cho “nghỉ hưu non”. 

Sự ra đi của ông Miller đánh dấu một mốc mới trong mối quan hệ càng ngày càng cách biệt giữa ông Tillerson và nhân viên tại Bộ Ngoại giao. Hồi mùa xuân, những quan niệm còn lạc quan cẩn trọng dần chuyển sang nỗi thấp thỏm của những nhà ngoại giao về việc ông Tillerson chỉ bàn thảo và ra quyết định phụ thuộc hàng ngũ cố vấn bé xíu, và không mua bán đa dạng với nhân viên nhiều năm kinh nghiệm. Đến mùa hè, việc ngoại trưởng quá chú trọng vào cải tổ bộ máy và “nâng cao tính hiệu quả” của Bộ Ngoại giao đã sản xuất làn sóng bất mãn ngầm.

Ông Miller đã có thương hiệu tại Cục An ninh Ngoại giao gần 30 năm. Ảnh: securitymagazine.

Hiện nay, sự bức xúc không còn được giấu lạ mắt nữa mà đã được bày tỏ công khai. Những nhà ngoại giao sau khi rời cơ quan đã thẳng thắn bày tỏ ý kiến, tấn công động tới các nghị viên quốc hội.

Trong thư gửi ông Tillerson tuần trước, những nghị viên đảng Dân chủ tại Uỷ ban Đối ngoại Hạ viện đã nêu việc "hơn 100 nhà ngoại giao nhiều năm kinh nghiệm rời bộ trong khoảng bốn tuần 1”, qua đó đãi đằng thấp thỏm “hành động cố tình nhằm loại bỏ những quan chức ngoại giao cấp cao”.

Thượng nghị viên John McCain (đảng Cộng hoà) và Thượng nghị viên Jeanne Shaheen (đảng Dân chủ) cũng gửi thư tới Ngoại trưởng Tillerson viết rằng “sức mạnh ngoại giao Mỹ đang bị suy yếu từ bên trong, trong các khủng hoảng thế giới phức tạp thì đang tăng thêm trong khoảng bên ngoài”.

Từng là tổng giám đốc cơ quan Exxon Mobile, dưới con mắt một nhà quản trị công ty kỳ cựu, ông Tillerson công khai ý kiến Bộ Ngoại giao là một bộ máy cồng kềnh; và những công việc ngoại giao thông thường mà các nhân viên cấp thấp hơn đang thi hành là không hiệu quả. 

Ông Tillerson đặt mục tiêu giảm số lượng 25.000 nhân viên toàn thời gian của Bộ Ngoại giao đi 8%, tương đương 1.982 người.

Ngay cả trước thời điểm Tillerson được thông qua, lực lượng của ông đã mua bí quyết sa thải nhiều nhà ngoại giao cấp cao của bộ. Trong số này gồm ông Patrick Kennedy là người được Tổng thống George W. Bush bổ nhậm chức thứ trưởng đảm trách quản trị và bà Kristie Kenney là một trong 5 đại sứ nhiều năm kinh nghiệm (hàm cấp cao nhất) của Bộ Ngoại giao. 

Khi từ nhiệm, ông Kennedy và bà Kenney đều không nêu rõ nguyên nhân.

Những tháng sau, ông Tillerson bắt đầu chiến dịch cải tổ mà ông cho là quan trọng nhất. Ông đã thuê 2 tổ chức kinh doanh trả lời để thi hành nỗ lực này. Vị ngoại trưởng cũng cho tạm bợ ngưng việc tuyển dụng mới, cách đây không lâu thậm chí đề xuất nếu như nhà ngoại giao hoặc nhân viên nào tình nguyện mất việc trước 04 tuần 4/2018 sẽ nhận gói “cung cấp” cao nhất là 25.000 đô la trước thuế.

Bằng cách này, Tillerson kì vọng giải quyết được mục tiêu giảm gần 2.000 nhân viên cho đến bốn tuần 10/2018.

Toà nhà Harry Truman, trụ sở chính của Bộ Ngoại giao Mỹ tại Washington D.C. Ảnh: CT.

Làn sóng nghỉ việc để phản đối

Một trong những cách loại người mà đội ngũ của Tillerson sử dụng là từ chối hài lòng những nhiệm vụ mà các nhà ngoại giao hy vọng, hoặc cắt giảm các phần việc của họ.

Đến nay, những nhà ngoại giao bị đẩy ra ngoài thường là các quan chức Mỹ gốc Phi hoặc gốc Latin, đa dạng người là đàn bà.

Nổi trội trong số này là bà Linda Thomas-Greenfield, nhà ngoại giao nhiều năm kinh nghiệm từng là đại sứ Mỹ tại Liberia dưới thời Tổng thống George W. Bush và trợ lý ngoại trưởng cáng đáng Vụ Châu Phi dưới thời Tổng thống Barack Obama.

Các trợ lý của ông Tillerson từng đề xuất bà Thomas-Greenfield phải sớm rời đi, nhưng bà bác bỏ bỏ và khẳng định tiếp tục khiến cho việc cho tới khi chính thức nghỉ hưu vào bốn tuần 9 mới đây.

“Tôi không nghĩ mình bị nhắm đến vì là người gốc Phi. Tôi cảm thấy bị gạt ra vì tôi là người chuyên nghiệp”, bà nói trên New York Times.

Đối với những người không bị miễn nhiệm thì “nghỉ hưu” là giải pháp phổ thông người lựa chọn, khi họ thấy năng lực không có chỗ để phát huy; như trường hợp ông Miller.

Các nhân viên ngoại giao vừa nghỉ hưu bốn tuần 11 này gồm 26 vị lãnh đạo cấp cao, bao gồm nhì quyền trợ lý ngoại trưởng mới ngoài tuổi 50.

Dưới thời ông Tillerson, số lượng nhà ngoại giao 2 hàm cao cấp nhất (tương đương tướng 4 và 3 sao trong quân đội) tại bộ dự định giảm trong khoảng 39 còn 19 tham gia ngày 1/12. Trong số 431 vị ở hàm tham tán công sứ (tương đương tướng 2 sao), 369 người vẫn đang ở lại trong khi 14 vị khác ám chỉ sẽ sớm rời đi.

Tất nhiên, những quan chức “bổ nhậm chính trị” (PA) lại chưa được chỉ định để nhập cuộc bộ máy và lấp tham gia sự thiếu hụt này. Đến nay chỉ mới 10 trong số 44 địa điểm PA cấp cao là đã có người phụ trách.

“Dàn lãnh đạo rất cần thiết. Bộ Ngoại giao hiện có một khoảng trống rất lớn. Những viên chức trẻ đang phải khiến cho việc với sự thiếu tự tín và thiếu uy tín vốn thường tới trong khoảng đề cử của tổng thống và sự phê chuẩn của quốc hội”, bà Nacy McEldowney, cựu đại sứ vừa rời Bộ Ngoại giao sau 30 năm trong ngành, nói.

Ông Tillerson phát biểu trước các chỉ đạo và viên chức Bộ Ngoại giao Mỹ khi mới chính thức kiếm được nhiệm vụ. Ảnh: NYT.

R.C.Hammond, người phát ngôn của Ngoại trưởng Tillerson, chưng bỏ phản hồi rằng việc các nhà ngoại giao rời công ty là gây ra ảnh hưởng tiêu cực.

“Vẫn có toàn bộ người đủ năng lực đang thực thi các sứ mạng ngoại giao Mỹ. Vì thế việc nói rằng Bộ Ngoại giao bị ‘rút ruột' là sự xúc phạm với họ”, ông này nói.

Các cựu quan chức ngoại giao không đống ý với đánh giá này.

“Nước Mỹ đang là trọng điểm của mọi khủng hoảng trên quả đât. Anh sẽ không thể hoạt động hiệu quả nếu như không có những trợ lý ngoại trưởng và các đại sứ ở mỗi điểm nóng. Yếu tố đó thể hiện sự khinh thường công tác ngoại giao”, R. Nicholas Burns, thứ trưởng ngoại giao dưới thời ông Bush “con”, nói.

Dù chính quyền Trump xem bít tất tay hạt nhân ở bán đảo Triều Tiên là một trong những dành đầu tiên hàng đầu, tổng thống đến nay vẫn chưa đề cử vị trợ lý ngoại trưởng cáng đáng Vụ Đông Á hoặc chưa đề cử đại sứ mới ở Hàn Quốc.

Tương tự, dù chiến sự ở Syria tiếp diễn diễn biến phức hợp hoặc Saudi Arabia và Iran có nguy cơ xung bỗng, Mỹ vẫn chưa có trợ lý ngoại trưởng cho vụ Cận Đông hay đại sứ ở các nước Saudi Arabia, Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan, Qatar, Khách hàng nào Cập…

Nhiều nhà ngoại ciao tỏ bày họ cực kì sốc với ông Tillerson, một phần do họ từng đặt rộng rãi kỳ vọng vào ông.

Bà Hillary Clinton hay ông John Kerry từng không được lòng phổ biến trong nội bộ Bộ Ngoại giao, do nhị vị này được xem là chỉ vồ cập theo đuổi các chỉ tiêu tư nhân hơn là công tác thực thụ của bộ. Những ngoại trưởng hình mẫu được cho là các ông Colin Powell, James A. Baker III và George P. Shultz…

“Tôi từng nói với dân chúng rằng ‘Tillerson sẽ rất tuyệt. Ông ấy có thể giúp ổn định Bộ Ngoại giao’. Nhưng rồi tôi đã bế tắc. Hoá ra họ không chỉ là những người không tin nước Mỹ nên nắm vai trò lãnh đạo mà còn hoàn toàn không có năng lực”, bà Dana Shell Smith, đại sứ Mỹ ở Qatar vừa xong xuôi nhiệm kỳ hồi tháng 6, nói với New York Times.

Ivanka vướng vào găng giữa Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao Mỹ Ngoại trưởng Mỹ không cử quan chức cấp cao nào của Bộ Ngoại giao tháp tùng Ivanka Trump tham dự hội nghị tại Ấn Độ, giữa lúc có phổ quát tin đồn về căng thẳng giữa ông và Nhà Trắng.

Ngoại trưởng Mỹ: Cấm vận Triều Tiên ‘đạt hiệu quả cần thiết’ Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson chắc chắn những cấm vận áp đặt lên chương trình hạt nhân của Triều Tiên có hiệu quả, nhưng vẫn hy vọng biện pháp ngoại giao cho tình hình.

Xem thêm: tin thời sự