(Xây đắp) - Những ngày cuối năm cũ, dân tình Thủ đô phấn chấn hẳn lên với việc tuyến xe buýt nhanh (BRT) đầu tiên từ nhà thờ Kim Mã tới phố đi bộ Yên ổn Nghĩa (Hà Đông) dài khoảng 14,5km, với vốn đầu tư đầu tư hơn 55 triệu đô la Mỹ (khoảng 1.100 tỷ đồng) vay trong khoảng Nhà băng Nhân loại (WB), được đưa vào sử dụng. Do mới chạy thử công nghệ, nên bà con sẽ có cả một tháng được nhà xe cho đi không tính tiền để làm cho quen với công cụ giao thông mới mẻ này. Gọi là mới bởi vì cũng là ô tô buýt thôi, nhưng BRT có nội thất đơn giản hơn, người ngồi, người đứng dễ chịu hơn, lên xuống xe dễ dãi hơn, phù hợp với mọi đối tượng kể cả người khuyết tật phải di chuyển bằng xe lăn, chở được lượng hành khách gấp đôi xe buýt truyền thống (gần 100 người) và nhất là do có làn các con phố dành đầu tiên riêng nên xe chạy tốc độ hơn, tần suất chuyến cũng rộng rãi hơn (khoảng từ 5 tới 10 - 15 phút lại có một chuyến). Dự án BRT với 8 tuyến BRT lập từ đã lâu, cũng ngót nghét 10 năm nhưng giờ mới kết thúc đưa tham gia dùng được một tuyến. Quá lờ đờ, thật đáng tiếc nuối, mặc dù vì phổ quát cội nguồn nào đó.
Thủ đô là đại thành phố, rộng hơn 3.324km2, là một trong số 17 TP lớn nhất quả đât, nhưng Thủ đô lại có chuỗi hệ thống liên lạc công cộng thiếu và yếu nhất. Kể từ khi Hà Nội được giải phóng (bốn tuần 10/1954) đến nay cũng đã 62 năm, nhưng công cụ liên lạc công cộng duy nhất vẫn chỉ là ô tô buýt thường, với hàng trăm xe cũ kỹ, thuận lợi không đảm bảo cho người dùng. Mặc dầu Hà Nội đã 7 lần lập Quy hoạch bình thường, rồi với hàng trăm quy hoạch cụ thể quy hoạch phân khu, lần nào trên các bản quy hoạch ấy, các tuyến giao thông đô thị và chuỗi hệ thống giao thông công cộng cũng được đề xuất rất to lớn với xe điện trên cao, tàu điện ngầm (gọi tầm thường là đường sắt thành phố) và xe buýt với tốc độ cao, ô tô buýt thường. Thế nhưng, sự phát hành thị trấn Hà Nội chả bao giờ đồng bộ giữa quy hoạch xây dựng và quy hoạch liên lạc, bởi lẽ, Hà Nội là thị trấn hay vấn đề chỉnh quy hoạch nhất, Quy hoạch sau điều chỉnh quy hoạch trước, mặc dầu quy hoạch trước đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt y. Ngay như vừa vừa mới đây, quy hoạch bình thường Thủ đô Hà Nội đến 2030 góc nhìn 2050 đã được Thủ tướng phê thông qua chưa lâu giờ cũng lại bị yếu tố chỉnh bởi Quy hoạch thông thường Vùng Hà Nội… Cái sự hay đổi mới và vấn đề chỉnh này ắt có nguyên nhân (khách quan và chủ quan), nhưng rõ ràng nó thể hiện nhị khuyết điểm chết người của sản xuất thành phố, đó là góc nhìn trong lập quy hoạch và tài năng điều hành quy hoạch thành phố. Và đó cũng là duyên cớ dẫn đến giao thông hỗn loàn, thậm chí còn mất giữ vững như hiện nay ở Thủ đô, mặc dầu chính quyền TP đã có rộng rãi cố gắng.
Cách thức đây 10 năm (tham gia năm 2007), khi lập công trình giao thông công cộng với 8 tuyến BRT (tổng chiều dài là 205km) và 8 tuyến con đường sắt thị trấn với chiều dài 400km vừa chạy trên cao và vừa chạy dưới lòng đất (metro) thì Thủ đô mới có hơn 4 triệu người, nhưng chỉ 1 năm sau Hà Nội mở rộng địa giới hành chính, với việc sáp nhập tổng thể tỉnh giấc Hà Tây, thị xã Mê Linh của tỉnh giấc Vĩnh Phúc và 4 xã của thị xã Lương Sơn - Hòa Bình, thì đến nay dân số Hà Nội đã lên đến hơn 7,5 triệu người với hơn 5 triệu xe máy, gần 500 ngàn siêu xe các loại, 10 ngàn xe đạp. Tính trung bình mỗi năm xe oto tăng 17%, xe máy 11% (theo số liệu thống kê năm 2015). Dù đã rất nỗ lực với nguồn lực đầu tư nhiều tỷ đô la bằng các nguồn khác nhau để làm mới, mở mang và xây đắp mới hệ thống hơn 4.000km tuyến phố liên lạc đô thị với các đường phố, đại lộ xuyên tâm, các tuyến phố vành đai 2 - 3 - 4 kết nối… nhưng do thiếu vắng hệ thống dụng cụ giao thông công cộng nên hệ thống tuyến đường giao thông văn minh kia vẫn không phục vụ được nhu cầu chuyển di của người địa phương. Tắc nghẽn liên lạc ngày càng tăng, trở thành nỗi thấp thỏm ám ảnh mỗi khi khách hàng nào đó phải ra các con phố. Và tắc nghẽn liên lạc cũng đã gây ra hậu quả rất lớn về ô nhiễm môi trường, về tai nạn liên lạc, và khiến thiệt thòi cho TP này mỗi ngày đến 41 tỷ đồng?!
2. Tôi là người gắn bó cả đời với TP thân thương này, chứng kiến bao thay đổi của Thủ đô. Thế nhưng, trước một Thủ đô ngày hôm nay có diện mạo kiến trúc đô thị tiến bộ, khang trang với hàng trăm ngàn tòa nhà mới cao tầng, kiến trúc đa đẳng cấp; những cây cầu qua sông Hồng, những cây cầu vượt, cầu hầm qua các đại lộ, nút giao thông lớn… tạo nên một hình ảnh lãng mạn về Hà Nội sau 30 năm thay đổi, thành lập cửa và hội nhập quốc tế, nhưng lại cứ luôn bị tắc con đường kẹt xe, hỗn loàn khi nhập cuộc giao thông, tôi không khỏi không nghĩ suy về một Hà Nội của những năm 80 của thế kỷ trước với tiếng chuông xe điện “Leng keng… leng reng!” hằn sâu chẳng thể nào quên với thế hệ chúng tôi. Nhắc đến chẳng hề là hoài cổ hủ, là níu kéo quá khứ, mà nhắc tới để nghĩ suy về một cách khiến quy hoạch, một tầm nhìn trong quy hoạch Thủ đô của người Pháp bí quyết đây hơn một thế kỷ.
Năm 1884, khi bắt đầu thực hiện quy hoạch Hà Nội theo kiểu thị trấn châu Âu bằng việc xây đắp lại các các con phố thị trấn trong khu phố cổ hủ theo hình ô bàn cờ và các tuyến thị trấn mới phổ biến với phần lớn biệt thự mà ta gọi là khu xã Tây cùng với việc làm cho cầu Long Biên bắc qua sông Hồng, xây Hí viện Lớn, tòa Đốc lý, Phủ Toàn quyền, Nhà Bưu điện, Nhà Ngân hàng, các Trường đại học Y-Dược, Trường Mỹ Thuật Đông Dương, các bệnh viện như Phủ Doãn, Bạch Mai… thì ngay trong khoảng năm 1890, Thủ đô còn rất vắng, mới chỉ có khoảng 7 vạn dân, diện tích chưa đến 120km2, người Pháp đã tiến hành lập công trình giao thông công cộng trước tiên ở Thủ đô (và cũng là ở Đông Dương) để khai thác, bằng việc xây dừng Nhà máy tàu điện, đặt tại đầu làng Thụy Khuê. Năm 1900, tuyến tàu điện thứ nhất được khánh thành mở đầu từ ga tàu điện ở Bờ Hồ Hoàn Kiếm (vị trí tòa nhà Hàm cá mập hiện thời) chạy qua chợ Đồng Xuân, Quán Thánh và lên Thụy Khuê (vài năm sau nối lên đến chợ Bưởi). Rồi tiếp các năm sau là tuyến Bờ Hồ - Hàng Bông - Nguyễn Thái Học, qua Giám - Hàng Bột tham gia đến Cầu Đơ - Hà Đông. Cho tới năm 1929, trong khoảng ga trung tâm ở Bờ Hồ, đã có 6 tuyến tàu điện chạy lên Yên Phụ, lên Bưởi, sang Cầu Giấy, tham gia Hà Đông, xuống chợ Mơ, qua Vọng, tức là tỏa ra 6 cửa ô nối nội đô với ngoại ô. Các tuyến tàu điện này (thường kéo dài bằng hai toa) chuyên cần trong đa dạng thập kỷ vận chuyển phổ thông triệu lượt người và hàng hóa bình an, thuận lợi và giá rất rẻ (tính bằng xu thời đó) đã biến thành một trong những biểu tượng văn hóa của lịch sử sản xuất đô thị Thủ đô. Sáu tuyến xe điện mà người Hà Nội thường quen gọi là xe điện Bờ Hồ sinh tồn đến 04 tuần 02/1990 thì bị ngừng hoạt động để nhường chỗ cho những dụng cụ liên lạc công cộng mới tiến bộ hơn, hoành tráng hơn phù hợp với một Hà Nội đang phát hành theo hướng tiến bộ, tiến bộ của thời đổi mới. Hệ thống trục đường ray bị bóc dỡ cho vào lò nấu thép để tái nhạo báng, còn các đầu tàu và gần trăm toa tàu thị bị xếp tham gia bãi và rồi (nghe nói) về sau chúng được bán theo giá truất phế liệu cho một nước ở châu Âu nào đó để họ tái sử dụng lại, như một chứng nhân của lịch sử phát triển tàu điện?! Khi ấy tôi và đông đảo người Hà Nội vô cùng nuối tiếc nuối. Vắng tiếng chuông tàu điện “Leng reng… leng keng” thân thuộc trong khoảng sáng sớm tinh mơ cho đến đêm khuya mà cứ thấy lòng mình rưng rưng.
3Thời gian trôi thật nhanh, nếu như tính trong khoảng khi tiếng chuông xe điện sau cùng chạy từ ga Bờ Hồ lịm tắt, cho đến chiếc xe BRT đầu tiên xuất hành từ những nơi công cộng Kim Mã thì cũng tới 27 năm. Cần ấy thời điểm cho một dụng cụ giao thông công cộng mới thay thế! Liệu có quá lờ đờ không? Khi mà từ thời gian ấy, Hà Nội đã có bao biến đổi. Một Thủ đô lớn hơn, đông dân hơn, phổ biến nhà cao tầng, khu thành phố mới hơn, vâng phần đông cái hơn! Chỉ có công cụ giao thông công cộng là không đổi mới với chỉ loại ô tô buýt thường. Hiện nay xe buýt nhanh chạy rồi, mở màn trong khoảng ở dọc đường Kim Mã, qua Giảng Võ, Láng Hạ, Lê Văn Lương kéo dài, Lê Trọng Tấn rồi dừng ở Trạm sau cùng là những nơi công cộng Lặng Nghĩa - Hà Đông. Nó được dành đầu tiên lắm (vì là BRT) có làn đường riêng, các loại công cụ khác cấm được lấn làn (nếu như không muốn bị phạt), và cũng bị cấm hoạt động trong mấy giờ cao điểm buổi sáng và buổi chiều. Đã có tất cả luồng dư luận không giống nhau, kì vọng có và bế tắc hiềm nghi về hiệu quả hoạt động của loại xe BRT này cũng có (?!). Thôi thì cứ phải tập quen dần, khi mà văn hóa liên lạc được nâng lên, khi người địa phương quen chấp hành luật liên lạc mỗi khi ra khỏi nhà, trong khi TP này có thêm 7 tuyến BRT nữa và các tuyến tuyến đường sắt thành phố (chạy trên cao và cả chạy chui ngầm dưới lòng đất) đưa vào hoạt động, thì cam kết rằng, lúc ấy chả cần chính quyền ra lệnh cấm hay hạn dè bỉu đi ngày chẵn, ngày lẻ… thì người dân Thủ đô, trong đó có cả tôi cũng sẽ tự bỏ xe máy, ôtô tư nhân mà phấn kích rảnh rỗi du ngoạn ngắm nhìn TP thân thương của chính mình trên các dụng cụ liên lạc công cộng tiến bộ ấy với niềm hãnh diện và tự hào!
Mong sao ngày đó sớm tới gần!
(Hà Nội những ngày cuối năm cũ - đầu năm mới con Gà)
Đọc thêm: máy bơm dân dụng
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét