Lò gốm Hưng Lợi (huyện 8) là di tích khảo cổ lỗ học độc nhất vô nhị trong nội đô TP HCM nhưng đang bị bỏ hoang, giống nơi chứa rác.
Cách trọng điểm TP HCM gần 10 km, lò gốm cũ rích Hưng Lợi (phố 16, quận 8) là một trong nhị di tích khảo cổ lỗ cấp tổ quốc.
Nằm trong con hẻm cong queo, lò gốm là bãi đất rộng khoảng 800 m2, cây cối sum sê được bao bọc bởi bức tường cao 2 m. Đằng sau chiếc cổng lớn nhưng không có cửa là bộn bề gạch, đất nung, mảnh sành... Những gò ụ vốn là nơi đặt lò nung ngày xưa hiện đổ nát, nằm cạnh gần chục ngôi chiêu mộ. Phần đất trống sát khu cư dân được người dân sử dụng triệt để phơi quần áo, trồng rau.
Qua các tòa tháp khảo cổ, nghiên cứu, lò gốm được xác định có tuổi đời hơn 300 năm, đánh dấu dấu tích lịch sử, văn hoá thuở Sài Gòn nguyên sơ. Sau 20 năm nhận bằng thừa nhận, di tích này đã trở nên hoang truất phế, không thể nhận ra một làng nghề tạo ra rực rỡ kéo dài mấy trăm năm.
Cổng dẫn vào lò gốm cũ rích ở Sài Gòn. Ảnh: Duy Trằn.
Bà Thu (46 tuổi) sống gần đó kể, hơn 20 năm trước công ty chức năng nhận thấy lò gốm, đơn vị khai quật. Họ khiến cho mái che bằng tôn cho khu lò nung nhưng một thời điểm sau xuống cấp, rồi bị trộm tháo toá vì không người nào trông nom.
"Mấy năm trước khu đất là nơi tụ tập của người nghiện, các lực lượng tổ chức đá gà ăn tiền. Công an khiến riết mới đỡ được tệ nạn nhưng người địa phương vẫn mang rác tham gia đây bỏ. Giờ nó là bãi đất hoang", bà Thu nói.
Ông Lê Minh Tâm – Phó chủ tịch UBND phố 16 (huyện 8) – cho nhân thức, khu di tích lò gốm Hưng Lợi được bắt đầu khảo cũ kĩ thời kỳ 1997-1998. Hiện di tích này bị hư hỏng nặng, rơi vào cảnh hoang tàn, nhưng do không xin được kinh phí duy tu, tu sửa nên địa phương cũng bất lực.
"Đến cái cổng sắt dẫn tham gia trong lò gốm di tích bị hư hỏng mình xin kinh phí để sửa chữa cũng không được. Thị trấn kiêu hãnh có một di tích cấp non sông nhưng lại không bạn nào nhân thức, không có khách đến tham quan... nghĩ cũng chạnh lòng", ông Tâm nói.
Chỉ vào tấm bằng công nhận di tích lò gốm Hưng Lợi treo ở hội trường UBND phường, ông Tâm cho hay: "Chúng tôi cũng muốn treo cái bằng tại nơi nó được thừa nhận nhưng mang xuống đó không nhân thức treo ở đâu, không khéo trộm nó lại lấy mất".
Theo UBND phố 16, khu di tích lò gốm Hưng Lợi đang dính tranh chấp chủ quyền với người thiếu nữ 61 tuổi ngụ gần đó. Thị xã 8 từng lập phổ thông đoàn công việc để xác định, cắm mốc nhóc giới nhưng bà này không đồng tình vì cho đây là khu đất mái nhà có chủ quyền trong khoảng năm 1946-1947. Ví như muốn lập làm di tích, nhà nước phải có phương án bồi hoàn. Hiện, bà này vẫn tiếp tục khiếu kiện.
Bãi đất hoang với cây trồng rậm rạp cùng mồ mả. Ảnh: Duy Nai lưng.
Địa danh Lò Gốm được nhắc tới trước tiên trong sách "Gia Định thành thông chí" của Trịnh Hoài Đức khi có sự kiện đào kênh Ruột Ngựa năm 1772. Trong bản đồ thành Gia Định vẽ năm 1815 cũng ghi địa danh Xóm Lò Gốm ở khoảng làng Phú Lâm - Phú Định.
Vài tài liệu của Pháp cũng bộc lộ làng gốm có hơn 30 lò tập trung ở làng Hòa Lục, Phú Định, Cây Mai… Nơi đây có những vật phẩm nổi tiếng, cung ứng cho Sài Gòn và các thức giấc miền Tây.
Khu lò gốm có cấu trúc khá tinh vi, do có ba thời kỳ chế biến gồm ba lò nối liền, chồng lên nhau. Lò Hưng Lợi cũng có ba hàng ngũ vật phẩm chính từ lu, siêu, chậu bông đến các item men xanh trắng và men phổ biến màu như tô, đĩa, lư hương, ấm trà, thìa ...
Khoảng đầu những năm 1940 những lò gốm, lò gạch ngói sau cuối của xóm đã ngừng hoạt động do quá trình thị trấn hoá mạnh kèm với những sự kiện chính trị. Các làng nghề bị đẩy ra vùng ven, hoặc phải chuyển địa bàn chế biến ra các tỉnh phụ cận, nhịn nhường chỗ cho những trọng điểm thương mại, thị trấn chợ.
Lò gốm khi được khai quật năm 1998. Ảnh: Tư liệu.
Đợt dò xét vào 04 tuần 4/1997 tại lò gốm Hưng Lợi cho thấy di tích là một gò đất cao khoảng 5 m. Trên gò có nhì cây keo già, me cùng phổ quát cây cỏ hoang dại… Quanh co gò là vùng đất trũng có rộng rãi ao bé bỏng - dấu vết khai thác đất khiến gốm. Phía Nam khu di tích bị sụp, phía Bắc đã bị cư dân san phẳng khiến khu tha ma bé.
Hiện lò gốm Hưng Lợi là di tích khảo cổ hủ học độc nhất vô nhị trong nội thành Sài Gòn được khai quật và thừa nhận là di tích khảo cũ kĩ học cấp quốc gia.
Xem tại: tin thời sự
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét