Không được cảnh báo kịp thời, dự đoán mưa bầy đàn không sát thực tiễn, phá rừng, khai thác khoáng sản không theo quy hoạch... là cội nguồn gây sạt lở.
Sau vụ sạt lở đất ở xóm Khanh (phố Phú Cường, Tân Lạc, Hòa Bình) khiến cho nửa quả đồi sạt xuống, vùi lấp 18 người và đến bữa nay vẫn chưa tìm thấy hết thi hài, thắc mắc được nhiều người trằn trọc là tại sao và phương pháp gì để phòng chống.
Chính quyền cảnh báo muộn
Xóm Khanh với 30 hộ dân sinh sống trải dài trên diện tích hàng chục hécta, nằm dưới một thung lũng, bao bọc bởi những quả đồi cao 150-300 m. 7 ngôi nhà bị vùi lấp nằm dưới chân thác Khanh, nói quanh năm nước chảy.
Sống gần chân thác Khanh, anh Bùi Văn Dũng cho biết, cả bốn tuần nay mưa phổ quát nhưng nhà chức trách không cảnh báo gì. Đến tối 11/10, nước ở trên đồi không chỉ đổ xuống thác Khanh mà lan rộng ra hàng trăm mét như thác Phiên bản Giốc (Cao Bằng). Thấy hiện tượng lạ, trưởng thôn tới chuyển động các hộ dân di dời.
"Vừa túa được một nhà bếp thì trời mưa to nên gia đình tôi trợ thời dừng và tới 1h30 sáng 12/10 thì núi lở", anh Dũng kể. Trước đây khoảng một tuần, anh Dũng cũng thấy nứt ở vách núi sau nhà, tất nhiên không có bạn nào cảnh báo, không biết di chuyển đi đâu nên gia đình vẫn bám trụ.
Sạt lở đất ở xóm Khanh làm 18 người bị vùi lấp. Ảnh: Giang Huy.
Thừa nhận việc địa phương không kiếm được thấy dấu hiệu sạt lở mà chỉ thấy nước đồng minh dâng cao, ông Bùi Văn Khải, Chủ tịch xã Phú Cường cho biết trước thời điểm xảy sạt lở một ngày, chỉ đạo xóm đã vào di chuyển nhì hộ dân ở chân thác vận động lên địa bàn cao hơn.
"Tất nhiên chúng tôi vận động để hạn chế nước bạn bè dâng cao chứ chưa tính đến cách thức núi lở. Vị trí được cho là cao nhất để đi lại các hộ dân lên cũng đã bị vùi lấp sau trận lở", ông Khải thể hiện sự quan trọng.
Mưa lớn, dự đoán không sát thực tại
Nói về khởi thủy sạt lở, ông Đinh Công Sứ, Chủ toạ UBND thị xã Tân Lạc cho rằng trời mưa quá lớn, kéo dài trong nhiều ngày, lượng nước trong khoảng trên núi, khe suối, hang đá đổ dồn về thác Khanh. "Đây là trận lũ và sạt lở lớn nhất trong lịch sử ở Hòa Bình", ông Sứ thể hiện sự quan trọng.
Từ góc độ tổ chức dự báo, ông Lê Thanh Hải, Phó giám đốc Trọng điểm khí tượng thủy văn giang sơn, giải nghĩa do tác động của cả không khí lạnh và áp thấp nhiệt đới nên Thanh Hóa, phía nam đồng bằng Bắc Bộ và vài tỉnh giấc phía tây như Yên Bái, Sơn La, Hòa Bình có mưa rất to.
"Thông thường tham gia mùa thu, chỉ không khí lạnh, hoặc áp thấp nhiệt đới đã gây mưa to. Nhưng mấy ngày qua hai hình thái này cấu kết nên gây mưa đồng chí khủng khiếp", ông Hải nói. Tại Hòa Bình, chỉ trong 6 tiếng lượng mưa đã lên gần 300 mm, cả ngày lên tới 500 mm. Lần trước tiên hồ Hòa Bình phải thành lập 8 cửa xả đáy.
Cho rằng tập đoàn khí tượng dự báo chưa sát thực tế, tại cuộc họp Ban chỉ huy trung ương về phòng chống thiên tai ngày 13/10, ông Nguyễn Văn Hải (Cục Ứng phó và Khắc phục hậu quả thiên tai) cứ liệu: Bạn dạng tin lúc 15h15 ngày 10/10 dự đoán lưu lượng nước về hồ lần lượt là 3.800 m3/s và 2.900 m3/s, tuy nhiên lưu lượng nước về hồ thực tại lớn hơn số đông, 9.300 m3/s và 11.200 m3/s.
Phá rừng, khai thác khoáng sản
Tại hội thảo về sạt lở đất, bầy đàn quét và biện pháp cho sự tạo ra vững bền ngày 14/10, PGS.TS Vũ Mạnh Lợi, nguyên Viện phó Phố hội học, nghĩ rằng sạt lở núi là do tác động của cả thiên tai và con người. "Chúng ta phá rừng đầu nguồn, khai thác khoáng sản lâm thổ sản không theo quy hoạch, đa dạng hầm mỏ được đào bới lung tung đã gây tác động tiêu cực đến không gian", ông Lợi nói.
Các tòa tháp cơ sở vật chất, tuyến đường liên lạc cũng làm cho thay đổi tự nhiên, gia tăng sạt lở. Ảnh: Giang Huy.
Cùng với đó là ảnh hưởng của tòa tháp cơ sở ngầm, người địa phương xây nhà đất khe suối, chân taluy. "Quần chúng ta rất liều, ở luôn nơi nguy khốn. Có thể bà con không nắm được song nghĩa vụ của địa phương cần cảnh báo. Dựng nhà đất chân núi khiến thay đổi, tắc nghẽn dòng chảy, ngày càng tăng bọn quét", ông Lợi phân tích.
GS.TS Nguyễn Bá Kế, nguyên Viện trưởng Khoa học kĩ nghệ xây dựng, Bộ Xây đắp, cũng cho rằng xuất xứ gây sạt trượt chủ chốt là sự đổi mới môi trường, sự can thiệp của nhân loại vào tự nhiên.
"Lúc trước, sạt lở đất xảy ra ít hơn. Những can thiệp xây đắp không theo luật pháp đã làm đổi mới dòng chảy, độ ẩm, sự tích nước của đất, dẫn tới sạt lở. Yếu tố dân sinh (khai thác, phá rừng, đào các con phố) làm mất đi sự thăng bằng, định hình của đất”, ông Kế nói.
Phương pháp nào chống sạt lở?
Theo PGS Vũ Mạnh Lợi, giả dụ mỗi cư dân nhân thức sẵn sàng và được thiết bị tài năng phòng chống thiên tai thì sẽ hạn chế rủi ro. Hiện việc tuyên truyền tri thức tài năng phòng chống thảm họa không tốt. Ông lấy chả hạn khi người Mỹ cảnh báo bão đã chỉ dẫn cư dân tích trữ nước, che cửa sổ, tản cư dân... làm thiệt thòi về người không lớn.
TS Đinh Văn Tiến, Viện Khoa học công nghệ và liên lạc vận chuyển vận, cho rằng để có biện pháp phòng chống hiệu quả, cần cái nhìn tổng quan ở tầm vĩ mô, có các công cụ hữu hiệu để quản lý, như xây đắp cơ sở vật chất dữ liệu vùng nguy cơ; xây đắp chuỗi hệ thống quan trắc tại các địa phương; lập bạn dạng đồ cơ bản như kiếm được dạng trượt đất, bình chọn khu vực nhạy cảm, đánh giá rủi ro các điểm từng trượt lở, khu vực ảnh hưởng khi trượt đất.
Giải pháp ứng phó khi có sạt lở đất là tạo lập chuỗi hệ thống thông tin công cộng để dự báo và cảnh báo cho cộng đồng, lập chuỗi hệ thống giám sát khu vực, có ý tưởnrg sơ tán dựa trên phiên bản đồ tích thích hợp, tạo lập chuỗi hệ thống cảnh báo sớm...
Sạt lở núi ở Hòa Bình khiến đa dạng người chết.
Theo PGS Nguyễn Bá Kế, phổ quát nước có chương trình quản lý sạt trượt rất tốt, sắp xếp các điểm cư dân giảm thiểu vùng nguy hiểm. Các điểm cư dân trong vùng nguy hại được củng cố, gia cường. Như Thuỵ Điển chỉ dự báo sạt lở ở những vùng cần thiết bằng chuỗi hệ thống tự động. Hệ kẻ thống trị giá 200-300 triệu đô la này lên tiếng về độ ẩm, nguy cơ sạt trượt. Còn Nhật Bản có chuỗi hệ thống quan trắc trong khoảng phi cơ và vệ tinh, thống kê các điểm cảnh báo, kết nối với vệ tinh và gửi về trọng điểm.
“Về giải pháp công nghiệp, các nhà khoa học vn đều nhân thức cả, nhưng bản thân mình không đủ tiềm lực kinh tế và khoa học để áp dụng. Lắp đặt là một chuyện, quản lý hệ thống phân tích cảnh báo là chuyện khác, phải huấn luyện cả chuỗi hệ thống điều hành các trạm quan trắc”, ông Kế nói.
|
Theo Ban lãnh đạo trung ương về phòng chống thiên tai, các năm 2000-2014 cả nước xảy ra 250 trận bè phái quét, sạt lở đất, khiến cho chết và mất tích 640 người, bị thương 350 người, thiệt hại trên 3.300 tỷ đồng. Báo cáo bỏ mạng do trượt lở đất hàng năm vẫn tăng đều. Khai triển đề án phân vùng cảnh báo nguy cơ sạt lở đất đá vùng miền núi, Viện Công nghệ địa chất và tài nguyên (Bộ Khoáng sản và Môi trường) ghi kiếm được có 10.260 điểm đang có nguy cơ sạt lở đất tại 10 tỉnh miền núi phía bắc, trong đó 2.110 điểm nguy cơ có khối lượng trượt lớn, rất lớn và khác biệt lớn. Nghiên cứu của Viện Khoa học công nghệ liên lạc vận vận tải, Bộ Liên lạc Vận tải - cho thấy, vn chịu tác động khỏe mạnh của bão, lượng mưa trung bình năm cao, địa hình chủ công là vùng núi, hoạt động kiến tạo cổ hủ phát triển các đứt gãy có quy luật theo hướng tây bắc - đông nam. Hoạt động sụt trượt đất đá trên các tuyến đường thuộc mức làng nhàng cao so với trái đất. |
Đọc thêm: máy bơm dân dụng
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét