Sự nghiệp Lương Đức Thiệp: Những trị giá đã qua thách thức

Nói về các công trình của Lương Đức Thiệp gây xem xét khi tái bạn dạng vừa qua, nhà phê bình Mai Anh Tuấn nghĩ là người đọc có nguyên nhân để đặt niềm tin tham gia những trị giá đã qua thử thách.

Theo Mai Anh Tuấn, các nhà cửa của Lương Đức Thiệp dù xuất bạn dạng đã lâu, nhưng đã là giá trị trải qua thử thách, thì khi đọc ở thời điểm nào cũng gây kinh ngạc, không thể tinh được vì sự bền vững nhưng tươi mới.

- Xin anh cho nhân thức đôi nét nổi bật trong sự nghiệp của Lương Đức Thiệp?

- Không thật sự có nhiều thông tin xác thực về tiểu truyện Lương Đức Thiệp (ngoài phỏng đoán ông sinh năm 1904, mất năm 1946, quê ở Hưng Yên ổn). Nhưng nhìn tham gia những trứ tác của ông còn lại tới nay, có thể bình ổn chân dung ông ở mấy điểm nổi bật.

Trước hết, ông thuộc thế hệ trí thức tân học, hoạt động chính yếu trong ngành nghề văn hóa văn nghệ, ủng hộ và phần nào trở thành yếu nhân của thiên hướng “tri tân” diễn ra khá mạnh bạo đầu thập niên 1940.

Chính trong thời gian này, Lương Đức Thiệp không chỉ chạm chán, đồng điệu lối suy nghĩ với phổ thông tiếng nói đương thời quay quanh nhóm Hàn Thuyên, mà còn mau lẹ tiếp thu tinh thần của chủ nghĩa Mác khi xem xét, nhận mặt, khảo cứu đa dạng yếu tố văn học, phố hội vn.

Chỉ trong vòng dăm năm, Lương Đức Thiệp đã kịp ghi dấu ấn ý kiến qua loạt các nhà cửa: vietnam thi ca luận (1942), Thị trấn hội vn (1944), Văn học và phường hội (1944), Nghệ thuật thi ca (1945), Duy vật sử quan (1945)…

Tôi nghĩ, bên cạnh kỹ năng chuyên môn, sự tựu thành chữ nghĩa của Lương Đức Thiệp còn cho thấy ông là người nhiệt thành, bổn phận, thao thức với hiện tình non sông lúc bấy giờ. chậm triển khai là vấn đề mà chúng ta vẫn thường trân quý mặc dầu thời thế có biến chuyển thế nào.

- Sau một thời gian các cuốn sách của Lương Đức Thiệp ít được nhân thức tới, trong năm nay, nhì tòa tháp của ông đã được tái bạn dạng. Anh bình chọn như thế nào về sự trở lại này?

- Sự trở lại của Lương Đức Thiệp, trước tiên, là một thú vui, ít nhất với những người niềm nở đến tình hình sách vở, trứ tác giai đoạn trước 1945. Nhưng quan trọng hơn, bằng cách thức bình phục dần những khuôn mặt bị quên béng, chúng ta càng có cơ hội tiệm cận tới một tưởng tượng đúng mực về độ nhiều chủng loại, sinh động, những như nhau và khác biệt, của đời sống văn chương, văn hóa quá khứ.

Vừa qua, khá đa dạng cảo thơm, rộng rãi thân danh tưởng đã mờ tắt thở, liên tiếp được tái bạn dạng, trình bày lại. Tâm thế “ôn cố” ấy, theo tôi, chứng tỏ sự chín chắn, trách nhiệm và uyên bác của hôm nay. Ví như mãi chú mục tham gia những gì trước mắt, “ăn ngay” thì chẳng thể nào có căn nền nắm bắt biết sâu rộng.

Tôi nghĩ, đa dạng người đọc có nguyên nhân để đặt niềm tin tham gia những giá trị đã trải qua thách thức. Bởi chúng, bao giờ cũng vậy, gây sửng sốt, ngạc nhiên vì sự bền vững nhưng tươi mới và thú vị của các quan điểm, phản hồi, nhận thấy. Tôi cũng có cảm giác như thế khi đọc Lương Đức Thiệp.

Sách vietnam thi ca luận và văn học phường hội mới tái phiên bản.

- Quyển “vietnam thi ca luận và văn học phố hội” ra đời cùng giai đoạn với “Thi nhân Việt Nam” nổi tiếng của Hoài Thanh, Hoài Chân. Vậy đâu là điểm đặc biệt trong nhà cửa của Lương Đức Thiệp?

- Quả đúng là đã có sự cận kề về mặt thời điểm của nhị nhà cửa trên. Ngoài ra Thi nhân Việt Nam, từ lâu, được coi là một điển phạm phê bình thơ (khác lạ là phê bình thơ Mới) thì vietnam thi ca luận và văn chương phường hội của Lương Đức Thiệp hầu hết ít được nhắc đến.

Có phổ thông nguyên do nhưng căn bản nhất, theo tôi, cái phương pháp “luận” giàu lý tính, cương trực và nhiều lúc mang hơi hướm “giáo khoa thư” ở tòa tháp này nhịn nhường như không thích hợp “gu” tiếp thụ của số đông bấy giờ. Giữa lúc chủ nghĩa lãng mạn chưa hết ngả bóng, bạn đọc vẫn còn háo tình cảm, cảm tính thì sự trao đổi, phân tách theo hướng xã hội học của Lương Đức Thiệp quả có vượt ngưỡng khẩu vị.

Đương nhiên, tôi phải thể hiện sự quan trọng rằng các quan điểm, đánh giá hay gợi thành lập nhiều chủng loại của Lương Đức Thiệp là khá bám sát thực tiễn văn học, xã hội vietnam. Nó không nhằm tham gia sự “vừa lòng” đa số mà muốn toàn bộ nhìn sâu, nhìn rộng điều. Bởi vậy, vietnam thi ca luận và văn chương phường hội vừa cung ứng kiến thức, vừa có tài năng thúc đẩy tri thức tưởng là sách vở ấy đi tham gia thực hành, gắn với đời sống.

Sẽ thật đơn điệu, thậm chí nhàm chán ví như cứ mãi xưng tụng Thi nhân vn mà không tậu biết các nhà cửa khác cùng thời. Sự tìm nhân thức này, ví như kỹ càng, sẽ giúp các độc giả quen sườn văn học nhà trường nhìn thấy phổ thông khoảng trống khác, nhấp nhánh và phổ quát hơn đa dạng chứ không phải chỉ có dăm ba xác tín quen mòn.

Tựu trung, khảo cứu văn học của Lương Đức Thiệp cổ vũ chúng ta chủ động, tự bản thân tích lũy, nhìn nhận phần văn học thời kỳ đầu thế kỷ XX một bí quyết toàn bộ hơn.

- Theo anh, vì sao cuốn “Phố hội vietnam trong khoảng sơ sử tới cận đại” từng bị rơi vào quên béng, tới nay vừa công bố đã tạo sự xem xét của giới phân tích?

- Cuốn Xã hội vietnam từ sơ sử tới cận đại là nhà cửa tuyệt vời hơn cả của Lương Đức Thiệp. Cuốn sách từng được tái phiên bản ở miền Nam (1950, 1971). Lần này (2016), nhà sách Tao Bạn bè đã bỏ công phục dựng, biên tập, chú thích rất chi tiết, kỹ càng.

Để nói gọn nhẹ về nhà cửa này là không dễ. Nhưng bước đầu, tôi xin nêu mấy cảm kiếm được: Thứ nhất, cuốn sách này nằm trong mạch phổ biến của một số trí thức tân học muốn mua về bạn dạng lai diện mục dĩ vãng, căn cước dân tộc. Họ làm yếu tố đó, một mặt, để khẳng định những giá trị, đặc biệt riêng có của vietnam, mặt khác, kiến lập tiếng nói đối trọng, đối thoại với các quan điểm, đánh giá tới từ những “kẻ xa lạ” mà thường là học giả Pháp.

Thực ra, cho tới thời gian Xã hội vn thành lập (1944), những tòa tháp của Phan Kế Bính, Đào Duy Anh, Nai lưng Trọng Kim, Phạm Quỳnh, Nguyễn Văn Huyên hay của L. Cardière, G. Dumoutier, J.Silvestre,… về phong tục, văn hóa, tôn giáo, lịch sử vn đã tương đối phong phú và phổ thông phân tách trong đó, cho tới nay, vẫn còn nguyên sức hút.

Tuy nhiên chúng cũng phóng chiếu khá rõ trong Thị trấn hội vietnam. Tuy thế, công đại quát, tóm tắt, diễn giải của Lương Đức Thiệp là rất lớn. Ông cũng có sự bình tâm nhất định khi kiếm tìm, giải quyết tài liệu và đặc biệt, khi đưa ra chính kiến. Vì vậy, điểm thứ hai đáng để ý của công trình này, là cố gắng nắm bắt Việt Nam.

Về căn bản, Lương Đức Thiệp cũng khai triển theo hướng phân chia lĩnh vực, phân loại các thành tố (kinh tế, chính trị và đơn vị, phong tục sinh hoạt, văn minh tinh thần) là thao tác chung của các phân tích về vietnam lúc bấy giờ. Nhưng ngoài điểm danh, miêu tả, ông còn hướng đến bố trí, cấu trúc hóa các thành tố, nên đọc ông, ta thấy có sự chặt chẽ, mạch lạc.

Tôi nghĩ, ông vừa phát hành, nối dài các luận điểm từng có của người đi trước, vừa giữ được sự điềm đạm, phối hợp để không rơi tham gia sự cực đoan duy tân hay thủ cựu hồi cố.

Có được vấn đề này là do Lương Đức Thiệp nhân thức vận dụng nguyên tắc xã hội học Mác-xít khi khai triển lập luận, chứng minh. Ông thể hiện sự quan trọng rằng mỗi một chế độ kinh tế ấn định một hình thức chính trị tương đương và một khi cái hạ tầng kinh tế chuyển đổi thì đồng thời thượng tầng thiết kế chính trị cũng chuyển đổi theo.

Vì vậy, trong Phường hội vietnam, từ việc phân tích đặc trưng kinh tế nông nghiệp, Lương Đức Thiệp dần chỉ ra một vài đặc thù của cấu trúc phường hội, chính trị, tư tưởng Việt Nam qua lịch sử. Ở đây, việc tiếp xúc tư liệu đa nguồn, cái mà giờ đây chúng ta hay gọi là liên lĩnh vực, rất được Lương Đức Thiệp chú trọng và xử lí khá tao nhã.

Tôi thấy, về sau, một vài tìm hiểu Việt Nam vẫn thường bắt đầu tương tự. Còn ví như so với cái gọi là các tiểu luận, luận án “văn hóa học” bùng nổ bây giờ, nhà cửa Lương Đức Thiệp xứng đáng là cẩm nang học thuật. Tôi hy vọng các độc giả là học sinh lĩnh vực công nghệ phường hội sẽ hứng thú, học hỏi được phổ quát từ nhà cửa này.

Sách Xã hội Việt Nam trong khoảng sơ sử đến cận kim.

- Bạn dạng sắc Việt, những đặc tính chính yếu của dân tộc mà Lương Đức Thiệp đưa ra trong cuốn “Phường hội vn” là gì?

- Như tôi đã nói, Lương Đức Thiệp phát triển chính kiến của mình trong bối cảnh sự hiểu về vietnam đã tương đối dày dặn. Nhấn mạnh vấn đề này cũng là để chắc chắn sự cập nhật, cộng hưởng của Lương Đức Thiệp. Ông đề cao các yếu tố phiên bản địa (mô hình doanh nghiệp phố thôn, kinh tế hộ gia đình dựa trên năng lực bán buôn bé xíu của thiếu phụ, đạo thờ tổ sư,…) để chắc chắn có một “vn tính” khá riêng. Nó tuy chịu ảnh hưởng Trung Hoa nhưng không hoàn toàn như nhau.

Nó cũng có “đức tính” và “tật xấu”. Ta có thể nêu lại đây vì không khó khăn kiểm chứng ngay cả trong thời gian hiện giờ: thông minh nhưng dễ biến thành “não tinh vặt”; yêu thích học nhưng để khiến kế mưu sinh là chính; có tín ngưỡng nhưng thực dụng chủ nghĩa, hướng đến cái lợi trước mắt; ưa hòa bình song cũng nhân thức hy sinh vì đại nghĩa; ít suy tưởng miên man nên không có chủ nghĩa siêu hình nào; có khiếu thích nghi, tài mô hình nhưng ít sáng tạo; ưa hư danh dù kiên trì, cần cù…

Như vậy, Lương Đức Thiệp không hẳn là người tự đắm đuối dân tộc chính mình mà thường xuyên nhắc nhở người đọc phải trực diện với những khuyết điểm, hạn giễu cợt vốn có của cả tập thể. Vấn đề “vietnam tính”, xét tới cùng, không đặt ra một lần cho kết thúc mà phải được cật vấn, diễn giải, đối thoại liên tiếp thì mới đích đáng. Tôi tin, đọc ngừng Thị trấn hội vietnam, đây đó sẽ có những đối thoại, trao đổi cởi mở, chính trực và đổ vỡ lẽ. 

 

Xem nhiều hơn: tin tức mới nhất